“Литер” қоғамдық-саяси газеті, №154/3821/, 17 қазан 2020 ж.

Қазақстанда азаматтық қоғамның белсенділігі күннен күнге артып келеді. Біздің байқағанымыз, бүгінде адамдар проблеманың бір бөлігі болғысы келмейді, олар керісінше осы проблеманың шешімінің бір бөлігіне айналғысы келеді, себебі соңғысы тиімдірек. Кімде-кім жақсы өзгеріс енгізгісі келсе, онда сол үшін нақты қадам жасайды. Ал өзгерісті қаламайтын адам тек сынауды біледі.
Мемлекет адамдардың өмірін жақсартуға бағытталған азаматтық бастамаларды қолдауға әрқашан дайын.

Өткен жылғы Жолдауда Мемлекет басшысы белсенді азаматтық қоғамды қалыптастыру үшін үкіметтік емес ұйымдардың беделін арттыру қажеттігін атап өткен болатын. Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің қыркүйектегі Жолдауында азаматтық қоғамды қолдауға және нығайтуға, оны шешу үшін неғұрлым өзекті жалпы мемлекеттік міндеттерді талқылау үшін тартуға тағы да шақырды. Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының төрайымы Бәтима Мукина “ЛИТЕР” газетіне берген сұхбатында әлеуметтік жобаларды гранттық қаржыландыру туралы айтып берді.

– Қазақстан Президенті өзінің таяудағы халыққа Жолдауында айтқандай, “еліміздің әрбір тұрғыны оң өзгерістерді сезінуі тиіс”. Сіздің ұйымыңыз әлеуметтік жобаларға грант бөлумен айналысады, оларды қаржыландырады. Олар қандай қағидат бойынша таңдалады?
– ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі бекітілген гранттар жоспарын жолдайды, содан кейін біз конкурс жариялаймыз. Біз мемлекет алға қойған міндетті үкіметтік емес ұйымдар арқылы жүзеге асырамыз. ҮЕҰ-дан түскен өтінімдерді қараумен тәуелсіз комиссия айналысады.

– Грант үшін тақырыптарды іріктеудің ашықтығына қалай қол жеткізесіздер?
– Біз “Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс туралы” ҚР заңын және гранттар беру қағидаларын басшылыққа аламыз. Әрбір өтінімге құпия жеке код беріледі. Оны комиссияның үш түрлі сарапшысы тексереді. Іріктеу кезінде субъективті пікір мен сыбайлас жемқорлықты толығымен жою үшін ұйымдардың атауы, адамдардың аты-жөні жазылмайды. Осыдан кейін жалпы отырыста барлық өтінімдерге ұпайлар беріледі және жеңімпаз таңдалады.
ҮЕҰ гранттарын беру жөніндегі сараптама комиссиясының барлық отырыстарын қазір Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының ресми парақшасында тікелей эфирде өткіземіз.

– Байқау туралы айтып берсеңіз.
– Ол екі кезеңнен тұрады. Біріншісі – өтінімдердің белгілі бір талаптар мен нормаларға сәйкестігін тексеру. ҮЕҰ ҮЕҰ дерекқорында уақтылы тіркелуі және сұратылған құжаттардың толық пакетін ұсынуы тиіс. Екінші – өтінім біз жариялаған барлық талаптарға сәйкес келуі тиіс, сәйкес келмеген жағдайда біз оны қабылдамаймыз. Сондай-ақ аумақтық қамту мен күтілетін нәтиже жазылуы тиіс, одан өтініш беруші жалтара алмайды. Конкурсқа өтінімді дайындауға шамамен 20-30 күн кетеді. Мұның бәрі жобалардың күрделілігіне байланысты.

– Байқау туралы қандай көздерден білуге болады?
– Байқау грант берушінің сайтында, әлеуметтік желілерде жарияланады. Сондай-ақ, конкурстың әлеуетті қатысушыларын әлеуметтік желілер арқылы өтінім беру қағидаларымен таныстырамыз, ақпараттық роликтерді іске қосамыз, онда өтінімнің қалай толтырылатынын, қандай нормаларды сақтау қажеттігін, министрлік қолдаған қандай да бір әлеуметтік жобаның идеологиясы туралы және осы бастаманы іске асырудан қандай нәтиже аламыз деп жоспарлап отырғанымызды баяндаймыз. Сондай-ақ еліміздің облыстарына да барамыз.

– Сіздің ойыңызша, ҮЕҰ жобаларының қайсысы аса өзекті?
– Орталық гранттарына Ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінің қолдауымен жыл сайын орта есеппен 80-100-ге жуық ұйым түрлі әлеуметтік жобаларды жүзеге асырады. Өткен жылы олардың саны 128 болса, биыл – 119, оның ішінде волонтер жылы аясында – 26 жоба. Азаматтық орталықты қолдау және дамыту үшін – 17 жоба. 14-і өңірлердегі тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында халықтың құқықтық сауаттылығын арттыруға бағытталған. Ал ауылдық ҮЕҰ әлеуетін арттыру үшін 14 жоба жүзеге асырылуда. Тағы алтауы – азаматтық қоғамды дамытуға бағытталған. Сондай-ақ, жастар және отбасы саясатын қолдау бойынша -20, үш зерттеу жобасы іске асырылуда, біреуі – халық арасында кітап оқуды насихаттауға арналған. Қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайтуға бес жоба бағытталды. Тағы біреуі – жалпыазаматтық бірегейлік пен қазақстандық патриотизмді дамытуға арналған. Бұл жобаларды іске асыруға нақты ҮЕҰ жауапты болады.

– Ал еріктілер жылы аясында нақты қандай жобалар жүзеге асырылуда?
– Салалық волонтерлікті дамытуға бағытталған жеті жалпыұлттық жоба. Олар:” Birgemiz: Bilim”,” Birgemiz: Sabaqtastyq”,” Birgemiz: Saulyq”,” Birgemiz: Taza Alem”,” Birgemiz: Asyl мига”,” Birgemiz: Qamqor”,”Birgemiz: Umit”. Жұмыстың көп бөлігін онлайн форматта өткізуге тура келді.

– Сіздің ойыңызша, бұл жобалардың қайсысы маңызды?
– Олардың барлығы маңызды. Мысалы,” Birgemiz Bilim ” жобасының арқасында 14 мың ауыл оқушысы ағылшын тілін, құқықтық және компьютерлік сауаттылықты оқып, ҰБТ-ға, мектеп олимпиадаларына дайындалуға мүмкіндік алды. Пандемия жағдайында оқыту онлайн форматта да жүргізілді.
Оны жүзеге асыру кезінде алыс ауылдарда тұратын балалардың компьютерлері мен заманауи смартфондары жоқ екені және интернетке қосылу мүмкіндігі жоқ екендігі анықталды. Біз ауыл оқушыларына қашықтан оқу үшін 300 ноутбук сыйладық.

– Қиын жағдайға тап болған адамдарға қандай көмек көрсетіледі?
– Бұл әлеуметтік жобалардың маңызды бағыттарының бірі. Басына түскен қиындықты өздігінен жеңе алмайтын азаматтар тәуліктің кез келген уақытында еліміздің кез келген нүктесінен 150 нөміріне тегін және жасырын қоңырау шала алады.
Тағы бір назар аударатын жоба – “Birgemiz: Saulyq” Денсаулық сақтау саласындағы еріктілерді даярлау, науқастарды күтуге көмек көрсету. Барлық жобаларды өткен жылы жарияладық. Бірақ олардың барлығы карантин кезінде бізге өте қажет болды.
Осы жоба аясында еліміздің барлық өңірлерінде денсаулық сақтау салаларындағы нақты жергілікті міндеттерді шешуде азаматтардың жеке күш-жігері мен волонтерлік бастамаларды қолдау үшін 300 мың теңгеден 68 шағын грант бөлуді қамтамасыз ету үшін конкурс ұйымдастырылды.
Карантин кезіндегі еріктілер қозғалысы көптеген адамдарды игі істерге тартты.
Шын мәнінде, әр жоба туралы толық әңгімелеп беру үшін біраз уақыт керек.

– Ал шағын гранттар қалай бөлінеді?
– Біз әлеуметтік гранттармен азаматтық қоғамның шағын бастамалары деп аталатын шағын жобаларды қолдаймыз. Осы 119 әлеуметтік жоба аясында 834 шағын грант жүзеге асырылуда. Басқаша айтқанда, мемлекет бүкіл ел бойынша азаматтық бастамаларды іске асыруға көмектеседі. Бұған менің көңілім толды, өйткені гранттың шағын мөлшеріне қарамастан (500 мың теңгеге дейін), 2-3 айда нәтижесін көре аламыз.
– Рахмет!

Татьяна КАЗАНЦЕВА,
Нұр-Сұлтан қаласы